ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ| ਧਰਮ, ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਬਲਿਦਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਰ ਸਾਲ 24 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨੌਵੇਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ 24 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗੁਰਵਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਵਿਸਾਖ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੰਚਮੀ (1 ਅਪ੍ਰੈਲ 1621) ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ 6 ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਆਪ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਤਿਆਗ ਮਲ’ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਮਾਤਾ ਨਾਨਕੀ’ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਦਾਂ, ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਵੀ ਸਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 3 ਫਰਵਰੀ 1633 ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ (ਸਿੰਘ ਜੀ) ਹੋਇਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 10ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣੇ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬਕਾਲਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਰਹੇ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕਾਂਤ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਵਿਹਲੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਇਆ ਅਤੇ ਬਕਾਲੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਜਾ ਕੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਨਾਂ ਦਾ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਉਥੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਸਿਰਫ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ “ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ” ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਅਮੀਰ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 16 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1664 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 8ਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਏ ਜੀ ਦੇ ਅਚਨਚੇਤੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਬਣੇ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ‘ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ’ (ਭਾਰਤ ਦੀ ਢਾਲ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
